مقایسه فیلم‌های ایران با سینمای جهان اشتباه است

هنردستان: نشست «جای خالی ژانر در سینمای ایران؛ زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و سینمایی» سه‌شنبه 10 اسفند، در مدرسه ملی سینما برگزار شد.

 به گزارش هنردستان، شهاب‌الدین عادل گفت: اینکه به قدر کافی در سینمای‌مان فیلم داشته باشیم که بتوانیم در طبقه بندی‌های مختلف آن را قرار دهیم، به معنای داشتن و نظریه‌پردازی ژانر در سینما نیست. سه جریان اساسی برای به وجود آمدن جریان ژانر در صنعت سینمای یک کشور لازم است. یکی از آن‌ها نظام استودیویی است که اصولاً باعث تنوع و تعدد تولید می‌شود و به دنبال خود نمونه‌های ژانر را توسعه و تقویت می‌کند؛ یعنی دلایل اقتصادی و سرمایه‌گذاری هم به عنوان رکن دیگر، دخیل است چون توجیه اقتصادی دارد و زیرساخت‌های تولید را برای ژانرهای متفاوت مهیا می‌کند. نکته سوم، محدودیت‌های اجتماعی برای ارائه گونه‌های مختلف ژانر است؛ به هر حال در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که اصولی دارد و این اصول باعث می‌شود ما نتوانیم به برخی گونه‌ها ورود کنیم و حتی اگر این کار را انجام دهیم شاخصه‌های مشترک آن‌ها را در شکل نشانه‌ای یا رمزنگاری باید ارائه بدهیم که این در سینمایی که بخواهد صراحت لحن داشته باشد، چندان امکان‌پذیر نیست.

عادل ادامه داد: بعضی از متفکرین سینما اصولاً اعتقادی به ژانر ندارند و در سینمای پست مدرن‌ نیز ژانرها با هم ادغام و به شکل هایبرید (ترکیبی) می‌شوند. ژانر، مختص ادبیات است و نه مخصوص به سینما. ژانر اولین بار به شکل کلاسیک، در انواع شعری که ارسطو تعریف کرده معنا پیدا می‌کند. سه اصل در ژانر، باید در نظرگرفته شوند؛ اول روایت، دوم تکنولوژی و سوم شمایل‌نگاری و ستاره‌ها (بازیگران) هستند. جایی که بحث ژانر می‌شود بحث روایت و شمایل‌نگاری ما و پیدا کردن زبان و لحن وسط است. ما باید خودمان گونه‌هایی را خلق کنیم، یعنی حتی فیلم‌سازان ما اگر سراغ جنایی یا رومانس عاشقانه می‌روند باید به سبک خودمان باشد. نسبتی که  بین نظام ژانر در ایران و خارج از کشور وجود دارد، شکلی است.

خسرو نقیبی فیلم‌نامه‌نویس و منتقد سینما، پس از عادل، سخنان خود در مورد ژانر را آغاز کرد: مقایسه ناعادلانه‌ای که بین فیلم‌های ایرانی و خارجی می‌شود، که عموماً در بین قشر روشنفکر و منتقد اتفاق می‌افتد، باعث شده تا فیلم‌سازان ما خیلی حوصله نکنند تا سراغ ژانرهای مختلف بروند. به همین دلیل همان سینمای اجتماعی رایج، به سلیقه مخاطب تبدیل می‌شود که همه طرفین، از آن راضی هستند. غالباً به فیلم‌های ژانر در سینمای ایران حمله می‌شود و نوعی هجمه علیه آن وجود دارد. در دوره‌های مختلف، فیلم‌های خوبی مثل “حریم” و “کیفر” که فیلم‌های خوبی در تجربه‌های جدید ژانر در سینمای ایران به شمار می‌روند، پذیرای نقدهای عموماً نوشتاری خوبی نبودند و در مورد “حریم” این اتفاق افتاد که اصلاً توجهی به آن نشد.

نقیبی افزود: اتفاقاً تعریف ژانر، در کتاب‌های جدید دارد منحصر می‌شود به فرمول و شکل؛ که در هر جا و هر سینمایی می‌تواند اتفاق بیفتد. به نظر من، چیزی که از آن به عنوان جای خالی ژانر در سینمای ایران یاد می‌کنیم، تقصیر فیلم‌ساز نیست. فکر می‌کنم خیلی از ژانرها را می‌توان در سینمایی ارزان و به شکل لامکان هم تجربه کرد. البته سیستم عرضه و تقاضای ما هم مشکل دارد؛ وقتی سلیقه مخاطب را اشتباه تربیت کرده‌ایم، مخاطب از تنوع ژانری استقبال نمی‌کند و غیر از فیلم‌های رایجی که در سینمای ایران می‌بیند، از شکل دیگری استقبال نمی‌کند و فیلم دیگری را فیلم خوبی نمی‌داند. جریان غالب فکری، آدرس غلطی داده است به عنوان سینمای مطلوب. به همین دلیل، فیلمسازان هم رفته‌اند دنبال ساخت فیلم‌های شبیه به هم.

نشست پژوهشی مدرسه ملی سینمای ایران با حضور استادان و دانشجوهای دانشگاه‌ها، سینماگرانی همچون محمدعلی حسین‌نژاد، حسین تمجیدی، فرزاد موتمن و جمعی از هنرجویان مدرسه ملی برگزار شد.

منبع: خبرگزاری ایلنا