سرویس موسیقی هنردستان: از ابتدای سال 98 تا پایان آن، حوزه موسیقی در کشورمان شاهد افتخارآفرینی چند هنرمند در عرصه بین‌المللی، تعطیلی چند‌باره کنسرت‌ها، حضور تعدادی از هنرمندان خارجی و البته درگذشت تعدادی از هنرمندان این عرصه بود که کام اهالی هنر را تلخ کرد. در ادامه این گزارش به برخی از مهم‌ترین اتفاقات این سال اشاره خواهیم کرد.
قانون واریز 10 درصد درآمد بلیت‌فروشی کنسرت‌ها به حساب خزانه
اوایل اردیبهشت امسال خبری عجیب درباره موسیقی واکنش‌هایی بسیار برانگیخت:”بر اساس قانون بودجه سال جاری اهالی موسیقی مکلف‌اند 10 درصد بهای بلیت اجراهای صحنه‌ای در تهران و کلان‌شهرها را به‌حساب درآمدهای عمومی، نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کنند تا برای ساماندهی اصحاب فرهنگ و هنر شهرستان‌های غیر مراکز استان هزینه شود.
تصویب این قانون که بعدتر اعلام شد بدون اخذ مشورت با معاونت هنری ارشاد و دفتر موسیقی بوده، با اعتراض شرکت‌های کنسرت‌گذار و تعداد زیادی از اهالی موسیقی روبرو شد، به‌طوری که در نامه‌ای که حدود دو هزار نفر آن را امضاء کردند به تصویب این قانون معترض و خواستار لغو آن شدند. خانه موسیقی نیز در اطلاعیه‌ای از معترضان به این قانون حمایت و این مصوبه را “مضر و غیرفرهنگی” اعلام کرد. خانه موسیقی با تأکید بر این که قانون واریز 10 درصد درآمد بلیت‌فروشی کنسرت‌ها به حساب خزانه، خسارت‌های جبران‌ناپذیری به فرهنگ و هنر مملکت وارد می‌کند از وزارت ارشاد خواست نسبت به اجرایی نشدن آن تا لغو در مجلس اقدام کند.
اولین تأثیر این قانون روی قیمت بلیت کنسرت‌ها خود را نشان داد و در حالی که تا اوایل سال کمترین قیمت بلیت به‌طور میانگین 45 هزار تومان و بالاترین قیمت بلیت‌ها بر اساس جایگاه صندلی سالن‌ها 150 هزار تومان بود، با تصویب این قانون ناگهان رشد معناداری یافت.
جوایزی تازه در سبد افتخارات کلهر
کیهان کلهر در دو سه سال گذشته بیش از هر موزیسین دیگری در عرصه بین‌المللی درخشیده است. این نوازنده کمانچه و سه‌تار در سال 98 نیز به افتخارآفرینی‌های خود ادامه داد و اول از همه آلبوم “هنوز پاییز است” او به انتخاب مجله سانگ لاینز به‌عنوان یکی از 10 آلبوم برتر سال 2019 میلادی شناخته شد. در ادامه این استاد برجسته جایزه هنرمند برگزیده اکسپو جهانی موسیقی وومکس – 2019 را در مراسمی در فنلاند دریافت کرد. برگزارکنندگان این رویداد، علت اهدای این جایزه به کلهر را تسلط و یگانگی مهارت این نوازنده چیره‌دست کمانچه در نوآوری و ایجاد زبان‌های جدید هیجان‌انگیز موسیقی و رساندن سنت موسیقی کلاسیک ایرانی به گوش مردم سراسر جهان شمردند. اما این پایان موفقیت‌های کلهر نبود؛ او موفق شد در مراسم اهدای جوایز برگزیدگان گلوبال فست 2020 در نیویورک به‌عنوان هنرمند سال انتخاب شود.
قربانی با “رؤیا” افتخارآفرینی کرد
اواسط تابستان بود که علیرضا قربانی خواننده سرشناس پروژه “صداها و پل‌ها” را منتشر کرد که در این بین قطعه زیبای “رؤیا” مورد توجه مخاطبان موسیقی در کشورهای مختلف قرار گرفت. این قطعه با صدای قربانی و آهنگسازی احسان مطوری ابتدا برنده مدال برنز گلوبال میوزیک اواردز شد، جایزه‌ای که به‌صورت فصلی برگزار می‌شود و فقط موزیسین‌هایی در آن می‌توانند شرکت داشته باشند که مستقل باشند و آثارشان با لیبل کمپانی خاصی به انتشار نرسیده باشد. در هر فصل این رویداد سه مدال طلا و نقره و برنز به برگزیدگان بخش‌های مختلف اهدا می‌شود و یک جایزه سالانه هم وجود دارد. قطعه “رؤیا” یک جایزه جهانی دیگر را هم برای قربانی به ارمغان آورد. این اثر از بین 1500 قطعه در همین سبک و در تمام بخش‌های مدنظر ازجمله آهنگسازی، تنظیم و آواز به‌عنوان بهترین اثر بخش موسیقی جهانی شناخته شد و جایزه جهانی آکادمیا را کسب کرد.
درخشش موزیسین ایرانی در آمریکا
نیما دلنوازی نوازنده تار و آهنگساز آلبوم “از ری تا تیسفون” برگزیده جایزه موسیقی جهانی آمریکا شد. جایزه موسیقی جهانی ازجمله جوایز موسیقی معتبر در آمریکاست که از سال 2011 تاکنون به هنرمندان شناخته‌شده‌ای از این عرصه در سراسر جهان اختصاص می‌یابد. دلنوازی در تازه‌ترین دوره برگزاری این جایزه موسیقی بین‌المللی موفق به کسب مدال نقره برای آلبوم “از ری تا تیسفون” شد. “از ری تا تیسفون” طرحی برای تک‌نوازی تار است که شامل 10 قطعه با عناوین “فراق”، “شهر سوخته”، “وداع”، “سراب”، “راز”، “توسن”، “آب و آتش”، “نجوا”، “بی‌قرار” و “طلوع” می‌شود. این آلبوم که سال 1395 روانه بازار موسیقی شد با نظارت محمد دلنوازی آهنگساز پیشکسوت در استودیو پژواک ضبط شد.
قطعی اینترنت و تعطیلی کنسرت‌های موسیقی
قطع اینترنت بین‌المللی در ایران در اواخر آبان باعث لغو بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی و هنری ازجمله برگزاری کنسرت‌ها شد. در دسترس نبودن سایت بلیت‌فروشی و نبود امکان تبلیغ خوانندگان برای کنسرت‌ها یکی از دلایلی بود که باعث شد در آن شرایط برخی دست به لغو کنسرت‌ها بزنند. در این بین برخی دیگر به دلیل عدم امکان جابه‌جایی تاریخ کنسرت به زمان دیگر مجبور شدند کنسرت خود را با صندلی‌های نسبتاً خالی برگزار کنند. در هر صورت قطعی اینترنت در آن دوره برای برخی از هنرمندان موسیقی و تهیه‌کنندگان این حوزه موجب ضرر و زیان‌های جبران‌ناپذیری شد.
کنسرت یوگنی گرینکو برای اولین بار در تهران
یوگنی گرینکو موسیقی‌دان روسی که ویدئوی پیانو نواختنش میلیون‌ها بار دیده شده است، در تیرماه سال 98 برای اولین بار به تهران آمد و در سالن وزارت کشور کنسرت اجرا کرد. گرینکو موسیقی را از 16 سالگی و تحت تأثیر گروه‌های پانک آغاز کرد و ابتدا به‌عنوان درامر و گیتاریست با گروه‌های نه‌چندان شناخته‌شده همکاری کرد. او از سال 2008 به‌صورت حرفه‌ای وارد دنیای موسیقی شد، اما نقطه عطف کارنامه او در سال 2010 رقم خورد که با نوشتن قطعه “والس” به شهرت جهانی دست یافت.
اجرای مجدد شیلر در تهران
گروه آلمانی شیلر به سرپرستی کریستوفر فون دیلن آبان امسال طی سه شب با اجرا منتخبی از قطعات محبوب گروه به همراه قطعاتی از آلبوم جدید گروه به صحنه رفت و درمجموع میزبان حدود 9 هزار مخاطب ایرانی شد. این گروه که نخستین بار پاییز سال 96 برای اجرای کنسرت به ایران آمد و فروردین امسال آلبوم “صبح دم” را در همکاری با هنرمندان ایرانی منتشر کرد، یکی از پرطرفدارترین گروه‌های موسیقی خارجی در بین مخاطبان ایرانی است.
سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر
سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر به ریاست محمد اله‌یاری مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیری شاهین فرهت از چهارشنبه 23 بهمن آغاز شد و پنجشنبه اول اسفند با برگزاری مراسم اختتامیه در تالار وحدت و همزمان اجرای بهنام بانی خواننده پاپ در سالن میلاد نمایشگاه بین‌المللی تهران به پایان رسید. در این دوره جشنواره گروه‌های ایرانی در کنار چند نوازنده و گروه بین‌المللی شامل لوکا آکینو نوازنده ترومپت ایتالیایی، فلوریان نواک نوازنده پیانو بلژیکی، وینسنت پیرانی و امیل پاریزین نوازندگان فرانسوی، گروه اتریشی آونر متشکل از دانیل آونر و باربارا آونر نوازنده‌های ویولن، ضابط نبی‌زاده نوازنده کشور آذربایجان، کوارتت اتریشی جز بنفش و ظافر یوسف خواننده و نوازنده تونسی هنرنمایی کردند. در این دوره همچنین یاد و خاطره جان‌باختگان سانحه هواپیمایی اوکراینی با اجرای قطعه “176” اثر بهزاد عبدی توسط ارکستر سمفونیک تهران به رهبری نصیر حیدریان و شهید سپهبد قاسم سلیمانی با اجرای قطعه بی‌کلام “در محاصره” اثر بهزاد عبدی توسط ارکستر ملی ایران به رهبری سهراب کاشف و خوانندگی سالار عقیلی، گرامی داشته شد. نخستین دوره جایزه موسیقی و رسانه و جایزه ترانه سال از برنامه‌هایی بود که برای نخستین بار برگزار شد و نفرات برگزیده این جایزه معرفی شدند. در کنار تهران استان‌های بوشهر، آذربایجان شرقی، خوزستان، گلستان، فارس، خراسان شمالی، زنجان، سیستان و بلوچستان و منطقه آزاد اروند میزبان این دوره از جشنواره در شهرهای مختلف کشور بودند. هنرمندان و استادان بزرگ موسیقی ایران شامل افلیا پرتو، نادر مشایخی، حسن اسکندری و هوشنگ ظریف نیز در مراسم اختتامیه جشنواره تجلیل شدند.
آلبوم‌های سال
در سالی که گذشت انتشار آلبوم‌های زیادی به تعویق افتاد و آلبوم‌های زیادی هم با وجود اعلام قبلی منتشر نشدند، اما برخی هنرمندان نام‌آشنا و البته تعدادی خواننده جوان دست به تولید و انتشار آلبوم زدند. (اینجا را ببینید.)
هنرمندان موسیقی علیه کرونا
در روزهای پایانی سال که کنسرت‌های موسیقی به خاطر شیوع ویروس کرونا در سراسر کشور لغو شدند، تعدادی از هنرمندان بیکار ننشستند و برای ارتباط با مخاطبان و علاقه‌مندانشان راهی تازه پیدا کرده و کنسرت‌های خود را به‌صورت آنلاین برگزار کردند. بنیامین بهادری اولین خواننده‌ای بود که در چنین شرایطی از پشت بام خانه برای مخاطبانش کنسرت اجرا کرد و پس از او خوانندگان دیگری هم به این چالش اضافه شدند تا اوقات فراغت مخاطبانشان را در این شرایط پُر کنند. حجت اشرف‌زاده و روزبه نعمت‌الهی هم در آخرین روزهای سال نخستین کنسرت مجازی لایو خود را در اینستاگرام اجرا کردند که با استقبال بسیار خوبی هم مواجه شد.
درگذشتگان
امسال نیز تعدادی از هنرمندان عرصه موسیقی آسمانی شدند که در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
بهنام صفوی
بهنام صفوی خواننده پاپ کشور صبح روز 23 اردیبهشت در سن 36 سالگی و بعد از چند سال مبارزه با بیماری سرطان، در بیمارستان میلاد اصفهان چشم از جهان فروبست. او موسیقی را از سنین کودکی با نواختن پیانو و در کنار آن نواختن سازهای کوبه‌ای آغاز کرد و از آن زمان تا زمان حیات خود به‌صورت مستمر در حوزه موسیقی و نوازندگی به فعالیت خود ادامه داد. صفوی در سال 1385 با انتشار قطعه “تمنا” خود را به جریان رسمی موسیقی پاپ ایران معرفی کرد که استقبال مردم از این اثر این انگیزه را در او ایجاد کرد که دو سال بعد از انتشار این قطعه، آلبوم “عشق من باش” را در بازار موسیقی منتشر کند. او در سال 1391 آلبوم “آرامش”، در سال 1393 آلبوم “فوق‌العاده” و در سال 1395 آلبوم “معجزه” را روانه بازار موسیقی کرد.
حیدر محمودی
عاشیق حیدر محمودی از نوازندگان و هنرمندان شناخته‌شده موسیقی عاشیقی منطقه همدان روز سوم تیر در سن 75 سالگی دار فانی را وداع گفت. این هنرمند یکی از تأثیرگذارترین و برجسته‌ترین هنرمندان عرصه هنر عاشیقی در سراسر ایران بود. حیدر محمودی نه‌تنها در محیط عاشیقی قم، ساوه و همدان بلکه در سراسر ایران هنرمندی استثنایی به شمار می‌رفت. او ضمن تسلط به 36 داستان عاشیقی و کلیه مقام‌های عاشیقی همدان، از منظر متانت و ادب یک الگوی کامل برای هنرمندان منطقه به شمار می‌رفت.
اسحاق انور
اسحاق انور آهنگساز موسیقی ایرانی اوایل تیرماه در سن 47 سالگی و در منزل خود از این دنیا رفت. وی ازجمله هنرمندان فعال حوزه موسیقی بوده که طی سال‌های گذشته آثار بسیاری در عرصه موسیقی ایرانی خلق کرد که از آن جمله می‌توان به قطعه نوروز با صدای همایون شجریان و “اپرای مولانا” اشاره کرد. زنده‌یاد انور، ردیف آوازی و سازی را با تعمق و تأمل کار کرد و در این زمینه نیز به تدریس می‌پرداخت.
طاهر یارویسی
طاهر یارویسی یکی از نوازندگان پیشکسوت موسیقی مقامی کرمانشاه روز 25 تیر در سن 79 سالگی بر اثر عارضه قلبی در بیمارستان بیستون کرمانشاه دار فانی را وداع گفت. یارویسی هنر ساختن تنبور را در محضر استاد چنگیز فرمانی فراگرفته و شاگردان بسیاری در تهران، کرمانشاهان و منطقه گوران در محضر او مشغول به فراگیری تنبور شده‌اند. یارویسی زندگی خود را وقف خوانندگی و نوازندگی مقام‌های تنبور کرده و یکی از مهم‌ترین مراجع موسیقی مقامی تنبور است.
آی محمد یوسفی
آی محمد یوسفی از هنرمندان پیشکسوت موسیقی ترکمن‌های منطقه درگز و استادان برجسته موسیقی بخشی‌های خراسان 14 شهریور در سن 96 سالگی فوت کرد. این هنرمند از شاگردان روانشاد قلی بخش یگانه و یکی از بهترین راویان هنر منظومه خوانی، شاهد خوانی و مقام نوازی با دوتار ابریشمی بود. پیش از این گفته بودند هنگامی که درخواست کرده تا او را از درگز به روستای زادگاهش منتقل کنند دوتارش را هم با خود برده تا همدمی نیک برای خود داشته باشد.
حسین دهلوی
حسین دهلوی از هنرمندان پیشکسوت عرصه موسیقی پس از مدت‌ها مبارزه با بیماری 23 مهرماه در سن 92 سالگی در بیمارستان شریعتی تهران از دنیا رفت. یکی از مهم‌ترین آثار حسین دهلوی کتاب “پیوند شعر و موسیقی آوازی” است که جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی در بخش هنر را به خود اختصاص داد. این کتاب حاصل بیش از 40 سال تجربه دهلوی در تلفیق موسیقی با شعر ایرانی است که به شیوه‌ای علمی و متدیک فرایند کار را توضیح می‌دهد. حسین دهلوی در سال 1382 به‌عنوان چهره ماندگار مورد تجلیل قرار گرفت.
تورج شعبانخانی
تورج شعبانخانی از خوانندگان و آهنگسازان پیشکسوت موسیقی پاپ که مدتی در بستر بیماری بود، روز 18 آذر در سن 69 سالگی دار فانی را وداع گفت. او اگرچه طی سال‌های اخیر فعالیت چندانی در عرصه موسیقی نداشت، اما ترانه‌های او که عمدتاً مبتنی بر قرائت عاشقانه‌های آرام و دلنشین طراحی شده گوش مخاطب سخت پسند موسیقی پاپ را نوازش می‌دهد. ترانه “بهار بهار” ازجمله قطعات خاطره ساز و پرطرفدار این خواننده در عرصه موسیقی است.
فرود گرگین‌پور
فرود گرگین‌پور موسیقی‌دان و نوازنده کمانچه و ویولن و پیشکسوت موسیقی شامگاه سه‌شنبه 10 دی بر اثر ایست قلبی در تهران درگذشت. وی در سال 1342 برای اعتلای کار خویش از کلاس‌های نورعلی برومند، حبیب‌الله بدیعی، علی تجویدی و علی‌اصغر بهاری بهره برد. او در 1354 تحصیلات موسیقی در دانشگاه تهران را به پایان رساند و از همان سال به تشویق نورعلی برومند به نواختن ساز کمانچه پرداخت. از آثار وی می‌توان “ترکمن‌صحرا”، “هجران”، “کوراغلو” و مجموعه موسیقی “قشقایی” را نام برد.
علی‌اصغر بیانی
علی‌اصغر بیانی آهنگساز، پژوهشگر و نوازنده باسابقه موسیقی ایرانی و عضو گروه موسیقی فرهنگستان هنر، پنجشنبه 10 بهمن به علت مسمومیت غذایی در سفر به کویر منطقه خور و بیابانک از دنیا رفت. او 68 ساله بود. بیانی چندین سال به تحقیق در موسیقی مقامی ایران پرداخت و مسئولیت گروه تحقیق موسیقی خراسان را در مرکز پژوهش‌های فرهنگی بر عهده داشت. از فعالیت‌های هنری دیگر او می‌توان به عضویت در شورای عالی موسیقی، عضویت در هیئت موسیقی مقامی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مسئول هنری جشنواره بزرگ موسیقی در آوینیون فرانسه، داوری در جشنواره‌های مختلف موسیقی، سخنرانی و اجراهای متعدد در داخل و خارج از کشور اشاره کرد.
مرتضی دلشب
مرتضی دلشب از مدرسان پیشکسوت و شناخته‌شده “تئوری موسیقی و سلفژ” پس از ماه‌ها مبارزه با بیماری شنبه 10 اسفندماه دار فانی را وداع گفت. از این هنرمند پیشکسوت موسیقی که طی ماه‌های اخیر به‌شدت درگیر بیماری بود در تاریخ ۷ بهمن 1395 و در دومین دوره سال نوای موسیقی ایران قدردانی و تندیس “سال نوا” و لوح تقدیر به وی اهداء شد.
ابوالحسن خوشرو
ابوالحسن خوشرو خواننده نامی و برجسته موسیقی مازندران که از سال 1396 درگیر بیماری بود، روز شنبه 10 اسفند درگذشت. خوشرو از چهره‌های برجسته و اثرگذار در احیای موسیقی مازندران بود که بیش از پنج دهه از عمر خود را صرف اعتلای فرهنگ موسیقایی طبرستان و مازندران کرد. از او ده‌ها قطعه موسیقی و آلبوم بومی به جای مانده است. از این خواننده نامی به‌عنوان “نماد موسیقی مازندران” یاد شده است.
هوشنگ ظریف
هوشنگ ظریف نوازنده تار و مدرس موسیقی که از هنرمندان شناخته‌شده و تأثیرگذار موسیقی ایرانی به شمار می‌رفت روز 17 اسفند بر اثر ایست قلبی دار فانی را وداع گفت. از فعالیت‌های این هنرمند می‌توان به نوازندگی تار در برنامه‌های موسیقی ملی ایران در رادیو و تلویزیون ایران، اجرای برنامه‌های موسیقی اصیل و سنتی ایران در شهرهای مختلف ایران و کشورهای دنیا اشاره کرد.
عباس تهرانی تاش
عباس تهرانی تاش هنرمند پیشکسوت ساز قره‌نی و مؤلف کتاب “آهنگ‌های فولکلور” که سال‌های زیادی را صرف فعالیت‌های متعدد پژوهشی و اجرایی موسیقی کرد، یکشنبه 25 اسفند دار فانی را وداع گفت. او متولد 1307 در تهران و مبدع ردیف آوازی ایرانی با ساز کلارینت بود که سال‌ها با ساز غربی نوای شرقی را به گوش علاقه‌مندان موسیقی رساند. او از آخرین نوازندگان قره‌نی در موسیقی ایرانی بود که در سال‌های دور، از محضر اساتید برجستۀ موسیقی بهره‌ها برد.
