شناسایی و اولویتبندی راهکارهای توسعهی منابع انسانی
گردشگری یکی از بزرگترین بخشهای اقتصادی در جهان است که بهطور مستقیم با تولید خدمات، محصولات، اشتغال و سرمایهگذاری مرتبط است. بر اساس مطالعات انجامشده به ازای هر شش نفر گردشگر خارجی و به ازای هر ۲۵ نفر گردشگر داخلی یک شغل ایجاد میشود. با توجه به نقشآفرینی گستردهی صنعت گردشگری در اشتغال و استخدام، موضوع منابع انسانی و توسعهی آن در این صنعت اهمیت بسیار یافته است. در چند سال گذشته، به نیاز و اهمیت نیروی انسانی در صنعت گردشگری با سطوح بالای مشارکت انسانی برای بقا، رشد و توسعه و ارائه خدمات توجه زیادی شده و در سرتاسر جهان، بحثهای زیادی پیرامون برجستهکردن نقش و اهمیت منابع انسانی در این صنعت، صورت پذیرفته است. امروزه منابع انسانی و نحوهی مدیریت و توسعهی آن، شاهکلید موفقیت در استفاده از گردشگری بهعنوان عامل توسعهی اقتصادی پایدار و افزایش فرصتهای شغلی، کسب درآمد و سود حاصل از عملیات گردشگری در هر منطقه است. مطالعات نشان میدهد ارتباط منسجم و معناداری بین منابعانسانی و توسعهی صنعت گردشگری وجود دارد. نیروی انسانی در این صنعت مهمترین و حیاتیترین دارایی و سرمایه است. در پس هر فعالیتی که در سراسر این صنعت انجام میشود، این نیروی انسانی است که از برنامهریزی تا اجرای آن نقش بسیار مهمی ایفا میکند. پس پربیراه نیست که از منابعانسانی به عنوان روح زندگی و خون جاری در شریانهای صنعت گردشگری نام برده میشود. ماهیت خاص گردشگری، نیازمند کارکنانیست که قادر به برقراری ارتباط با سایر افراد، میزبانانی پیشگام در حل مشکلات و مشتاق به خشنودساختن دیگران، همچنین برخوردار از انگیزهی لازم به منظور تامین نیازها و انتظارات دیگران، با حوصله و توانمند در درک سلایق مختلف افراد بوده که از پذیرایی و استقبال از دیگران لذت برده و آن را مانند یک تفریح و سرگرمی میپندارند. بنابراین آموزش و توسعهی منابع انسانی و بهکارگیری نیروی ماهر و کارآمد، از مهمترین اقدامات در صنعت گردشگری است و توجه به این موضوع، نقشی بسیار مهم در دستیابی به اهداف راهبردی سازمانی، محلی، ملی و بینالمللی و نیز ایجاد و توسعهی مزیت رقابتی پایدار دارد. متفکران علم مدیریت، از اصطلاح «سرمایهی انسانی» برای نشاندادن منابع انسانی استفاده کرده و آن را به سه دستهی سرمایهی فکری، سرمایهی اجتماعی و سرمایهی عاطفی طبقهبندی میکنند. بنابراین در یک صنعت مبتنی بر خدمات، بهویژه گردشگری، منابع انسانی اساسیترین عنصر و نمایندهی همهی افراد از مدیران گرفته تا کارگران شاغل در سازمان، بهعنوان حیاتیترین و کلیدیترین دارایی در نظر گرفته میشوند. در حقیقت توسعهی منابع انسانی حاصل تلاقی سه عنصر انسان، سازمان و یادگیری است.
اصل مهم دیگر،که توسط «مایکل آرمسترانگ» بیان شده، اینست که موفقیت در کسبوکار در صورتی امکانپذیر میشود که سیاستها و رویههای کارکنان و شرکت به هم گره بخورد و مشارکت پرسنل زیاد باشد. طبق این اصل، مدیریت منابع انسانی مسئول پیداکردن، ایجاد امنیت شغلی، راهنمایی و توسعهی کارمندانی است که استعدادها و خواستههای آنها با نیازهای عملیاتی و اهداف آینده شرکت سازگار است.
طبق گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ایران از نظر رقابتپذیری گردشگری در جایگاهی که شایسته آنست قرار ندارد. آمارهای موجود نیز رقم سالانهی قابل ملاحظهای از گردشگر خارجی بازدیدکننده را نشان نمیدهد. از طرفی، امروزه منابع انسانی و نحوهی مدیریت و توسعهی آن، یکی از عوامل کلیدی موفقیت در استفاده از گردشگری بهعنوان عامل توسعهی اقتصادی پایدار و کارآفرینی، ایجاد درآمد و سود حاصل از عملیات گردشگری در هر منطقه است. در این راستا، ضرورت دارد متخصصان این حوزه نکاتی را بدانند که چه چیزی برای بقا در دنیای رقابتی و همیشه در حال تغییر منابع انسانی لازم است. تدوین استراتژیهایی برای مدیریت حرفهای و توسعهی منابع انسانی برای مدیریت و سیاستگذاران گردشگری بسیار حائز اهمیت است، زیرا لازمهی موفقیت هر کسبوکاری در محیط پویا و بسیار رقابتی امروز، در اختیارداشتنِ سرمایهی انسانی متعهد، وفادار و تاثیرگذار است.
در نهایت، موفقیت در ارائهی خدمات در صنعت گردشگری و هتلداری، متکی به عنصر انسانی است که نشان از اهمیت حیاتی کارکنان دارد. در واقع انجام کار و مشارکت در فرآیند کیفیت یک سازمان، بستگی به مهارتهای پرسنل، نبوغ و سختکوشی آنها دارد. ضروریست که سیاستگذاران و مدیران این صنعت، به مانند هر صنعت دیگری، نقشهی شایستگیهای منابع انسانی مخصوص خود را ترسیم و از این راه دسترسی به منابع انسانی و استعدادهای لازم در حال و آینده و دستیابی به اهداف تعیینشده را فراهم بکنند. برنامهریزی برای حفظ کارکنان و باانگیزه نگهداشتن آنها باید از اولویتهای اصلی سازمان و مدیریت منابع انسانی باشد. ارائهی آموزشهای همگانی، غنیسازی و هدفمندسازی دورههای کارآموزی، طراحی دورههای بازآموزی و توسعهی مستمر مهارتهای حرفهای، تهیه و تدوین نقشهی شایستگیهای منابع انسانی در صنعت گردشگری و توسعه و نظارت بر مراکز علمی دولتی و خصوصی صنعت گردشگری، از مهمترین راهکارهای توسعهی منابع انسانی این صنعت است و رفع موانع جذب سرمایه در این بخش میتواند بسیار راهگشا باشد.