ادای احترام به ایرانیان
سال‌هاست می گویم و می‌نویسم و از هر فرصتی برای تاکید بر آن بهره می جویم که ایران و جهان امروز و روزگار ما، نیازمند شادی، کمدی و خنده است. این نیاز، روزبه‌روز بیش‌تر رخ می نمایاند و هنرمندی موثر و ماندگار خواهد بود که با برخورداری از دانش مخاطب شناسی، به این نیاز درون و پیرامون خود پاسخی در خور و شایسته بدهد.
یکی از نوین ترین تعریف ها در محافل هنری پیرامون هنر می گوید: هنر یعنی تاثیر. این تاثیرگذاری رخ نخواهد داد، مگر آن‌که ارتباط درست و ژرفی میان مخاطب و آفریده هنری ریخت بیابد. بیگمان و به چندین و چند برهان روشن که بارها از آنها گفته و نوشته ام، بهترین راه روزگار ما برای برقراری ارتباط با مخاطب و تاثیرگذاری زیباتر،کمدی است.«فردریش دورنمات» گفته:«در سده بیستم آنچنان از هراس های واقعی کرخت و بی‌حس شدهایم که تراژدی چندان اثری بر ما ندارد و فقط از راه برخورد با کمدی می توان تراژدی را بازیافت». چه بسا این ویژگی سده بیستم، در سده بیست و یکم شدت بیش‌تری یافته است.
کمدی جهان گسترده ای است. خود شیوه هایی دارد. می توان کمدی را هوشمندانه و با ظرافت طبع، هنرمندانه آفرید؛ همانند بسیاری از صحنه‌های نمایش «مضحکه عجایب‌المخلوقات» به نویسندگی و کارگردانی هادی کیانی. می توان یک نمایش کمدی را با نگاهی سطحی‌نگرانه به شوخی‌های کلامی جنسی فرو کاهید؛ همچون اندکی از لحظه های همین نمایش.کمدی زیبا باید برخوردار از بداهه پردازی باشد؛ آنچنان که شماری از بازیگران نمایش «مضحکه…»، ظریف و هوشمند، انرژی آن و لحظه تماشاگران را دریافت می کردند و به اندازه و بجا بداهه می گفتند اما بداهه پردازی تنها رکن و مولفه کمدی نیست؛ آفرینش لحظه های کمیک نیازمند طراحی و برنامه ریزی است تا ریتم و تمپوِ درست آن صحنه شکل بگیرد، همچون بسیاری از لحظه ها و صحنه های نمایش «مضحکه…» که برخوردار از ریتم و تمپو در خور و شایسته ای بودند.
کمدی یک دانش است: مجموعه ای از تکنیک ها که می توانند به برانگیختن عاطفه خنده در تماشاگر بیانجامند. همانند یکی تکرار و دیگری ماشینی عمل‌کردن موجود زنده که هر دو به علت کردار و رفتار و حتی گفتار به دور از خرد انسانی کاراکتر یا کاراکترهای نمایش، تماشاگر را به خنده، این عاطفه زندگی بخش میرسانند. این‌که چرا این فرآیند، فرآیند واکنشی دور از خرد، خنده انسان را در پی دارد، نکته ای بارز است که اندیشمندان و پژوهشگران زمینه کمدی پیرامون آن فراوان گفته و نوشته اند.
نمایش «مضحکه…»، اثری بهره مند از شگردهای نمایش ایرانی است. یکی از این شگردها، زن پوشی است. بازی دقیق، خوش‌انرژی، برخوردار از ریتم و تمپو ستودنی، سرشار از ظرافت و جزییات، با تمرکز بالا، برخوردار از فن بیان و زبان بدن درخور کاراکتر خاله‌خانم،که در واقع یک زن‌پوشی بود و بازیگری آقا به این نقش جان میبخشید، یکی از مولفه های مهم نمایش است. دریافت این بازیگر از نقش و ارایه هنرمندانه او ستودنی و نیز به‌یادماندنی است.
از دیگر ویژگی های ستایش‌برانگیز نمایش، باید که هماهنگی موجود در این آفریده هنری در بهرهگیری از رکن ها و مولفه های فرهنگ و هنر ایرانی را یاد کرد. دکور این نمایش بازنمایاننده گونه ای از معماری ایرانی است. طراحی صحنه نمایش توانسته افزون بر چشم‌نوازی و فضاسازی در بیش‌تر لحظه ها و صحنه ها کاربرد دراماتیک داشته باشد و بر ایجاد دگرگونی دیداری و تنوع دیداری طراحی میزانسن ها و حرکت های نمایش، اثر موثری بگذارد. نقاشی های به‌کاررفته در طراحی صحنه هم فضاساز، زیبا، چشم نواز و دارای کارکرد دراماتیک هستند؛ فقط کاش با نگاه بر این‌که رویدادگاه شماری از صحنه های نمایش اثر قهوه خانه هستند، در طراحی صحنه نمایش از نقاشی هایی در پیوند با هنر پرده خوانی و هنر خیالی نگاری هم بهره ستانده می‌شد.
طراحی حرکت های نمایش «مضحکه…» وامدار زیباییشناسی حرکت های موزون فولکلوریک چند قوم ایران اهورایی هستند. حرکت های موزون اقوام ایرانی، این دست افشانی ها و پایکوبی های شادانه را، میتوان از دیدگاه نشانه شناسی رمزگشایی کرد و به دریافت و درک ژرف تری از این هنر ناب دست یافت. طراحی جامگان و موزیک نمایش نیز برخوردار از ویژگی های زیبایی شناسانه فرهنگ و هنر ایرانی است که هر دو پیوند عمیق و ناگسستنی با سبک زندگی دیروز و امروز ایرانیان دارند.
ترانه های نمایش از دیگر مولفه های به یادماندنی اجراست. چه ترانه ای که از خواص درمانی دمنوش ها و نوشیدنی های گیاهی می گوید و در پیوند با فضای قهوه خانه و شربت‌خانه است، چه ترانه هایی که یادآور نمایش های روحوضی و هنر پیش پرده خوانی، ضربی خوانی ها و بیات تهران‌خوانی ها، یادآور آفرینش های هنرمندانه و پویش های پژوهشانه زنده یاد استاد مرتضی احمدی هستند.
نمایش «مضحکه عجایب‌المخلوقات»، اثری برگرفته و برخاسته از فرهنگ عامه بسیاری از ایرانیان و در پیوند با همین مردم است که شادی و آرامش، امید و انگیزه را حق خود میدانند. این نمایش ادای احترامی به ایرانیان است که در درازنای تاریخ، رندانه و آگاه، شاد و شیدا، از حق خود برابر ستم و بیداد زمانه دفاع می‌کنند.
