کتاب «بنیادهای آموزش معماری در دانشکده هنرهای زیبا ۱۳۵۹-۱۳۱۹» به قلم مریم غروی خوانساری به تازگی از انتشارات فکر نو در بازار عرضه شد.
آموزش معماری از مباحث بسیار مطرح در چند دهه اخیر در حوزه مسائل مربوط به معماری بوده است. تجربه‌های آموزشی آکادمیک معماری طی حدود دو قرن در جهان نشان داده است که رویه و چگونگی آموزش معماری و تربیت معمار، در شکل‌گیری شخصیت معماران و در نتیجه انعکاس این شخصیت معمارانه در محصولات معماری تاثیر بسزایی دارد. از عوامل تعیین‌کننده در تحقق کیفیت در معماری، مدارس معماری هستند که در نگاه کوتاه مدت در فرایند آموزش علمی، عملی و هنری این مقوله اثرگذار بوده و در نگاه بلندمدت از طریق دانش‌آموختگان خود در تعیین گرایشات ساخت‌وساز جامعه نقش مهمی ایفا می‌کنند.
مدارس معماری نه تنها در پرورش معماران جوان موثر بوده‌اند، بلکه هم مامنی برای استادان و هم نهادی بوده‌اند که فلسفه معماری و جهت یا جهت‌هایی تحول معماری در آن شکل گرفته‌اند. تقریباً هیچ یک از معماران مدرن بنام روزگار ما بدون مدرسه نبوده است.
هدف از نگارش کتاب «بنیادهای آموزش معماری در دانشکده هنرهای زیبا۱۳۵۹-۱۳۱۹» مطالعه، بررسی و نقد دوره چهل‌ساله پی‌ریزی نظام آموزشی معماری در دانشکده هنرهای زیبا است. این دوره از شکل‌گیری آموزش آکادمیک معماری در سال ۱۳۱۹ آغاز می‌شود و تا پیش از انقلاب فرهنگی امتداد می‌یابد و بر اساس نقاط عطف تبیین شده، شامل دو دوره اصلی قابل تمایزمی‌باشد. شناخت و بررسی این دوره‌ها ازاین‌جهت که شیوه آموزش معماری درزمان حاضر در کشور ما ریشه‌های عمیقی در نحوه آموزش این دو دوره دارد، زمینه مناسبی را برای شناخت بهتر شرایط حال حاضر و برنامه‌ریزی درراستای ارتقاء آموزش معماری فراهم خواهد کرد.
کتاب حاضر شامل دو فصل اصلی است. فصل اول متمرکز بر دوره اول و فصل دوم متمرکز بر دوره دوم آموزش در دانشکده هنرهای زیبا خواهد بود. در این راستا هر فصل با معرفی پرسش‌های طرح شده در مورد دوره مربوطه آغازمی‌شود. سپس گام‌های بررسی که شامل شناخت (گام اول) و نقد هر دوره و بررسی نقاط قوت و ضعف آن است (گام دوم) به صورت دو گفتار ذیل این دو فصل ارائه می‌شود. گفتار شناخت هر فصل متکی بر ۱۳ مؤلفه اصلی است.
مؤلفه‌ها بر اساس توجه به مشخصه‌های محتوایی و رویه‌ای سیستم آموزش هردوره استنباط شده‌اند. قاعدتاً هر سیستم آموزشی دارای دو گروه ویژگی‌های محتوایی و رویه‌ای است. ویژگی‌های محتوایی آموزش شامل مجموعه مفاهیم، موضوعات و سرفصل‌های دروس است که شرایط لازم برای رسیدن به معیارهای دانش‌آموختگی را مهیا می‌سازد. ویژگی‌های رویه‌ای آموزش شامل ساختار تعریف‌شده اجرایی برای انتقال مفاهیم و فرایندهایی است که در انتقال دانش و مهارت مربوطه تأثیر می‌گذارد.
بر این مبنا و هم‌چنین با توجه به محتوای مصاحبه‌ها و اسناد تاریخی بررسی شده، سیزده مقوله شاخص انتخاب گردید. از این سیزده مقوله ابتدا رویکردهای عمومی آموزشی در هر دوره تبیین می‌گردد. سپس پنج مقوله مرتبط در زمینه محتوای آموزش در دو دوره مدنظر با عناوین مقدمات آموزش معماری، دروس عملی طراحی، دروس نظری، دروس فنی، پروژه پایانی و هفت مقوله مرتبط درزمینه رویه آموزش دو دوره با عناوین آتلیه‌ها، اساتید و تحویل و قضاوت پروژه‌ها به‌عنوان مقولات اصلی و آزمون ورودی، دفتر فنی، فعالیت‌های فوق‌برنامه و تعامل با سایر رشته‌ها به‌عنوان مقولات فرعی رویه‌ای معرفی و بررسی می‌شوند. نهایتاً در جمع‌بندی فصول اول و دوم پاسخ پرسش‌های مطرح‌شده در آغاز هر فصل ارائه می‌شود.
گفتار پایانی به مقایسه تطبیقی دو دوره و نگاه به آینده در قالب پیشنهادها وراهکارهای عملی در راستای اصلاح آموزش معماری اختصاص می‌یابد.
به منظور دست‌یابی به اطلاعات مورد نیاز جهت تدوین کتاب، از دو دسته منابع بهره گرفته شده. دسته اول منابع شفاهی است که از مصاحبه با افرادی که در این دوره از آموزش دانشکده هنرهای زیبا به عنوان استاد یا دانشجو حضورداشتند به دست آمده است. هم‌چنین اسناد، منابع نوشتاری و تصویری و آن‌چه از ابتدای تأسیس دانشکده باقی مانده،گروه دوم منابع را به عنوان منابع مکتوب تشکیل می‌دهد.
با توجه به این که اطلاعات زوایای قابل‌تأملی از معماری معاصر ایران و مشخصاً در موضوع این تحقیق، دوره تکوین و شکل‌گیری آموزش معماری در حال از دست‌رفتن است، پرداختن هرچه سریع‌تر به چنین موضوعاتی از تاریخ معماری معاصر و جمع‌آوری و حفظ اطلاعات در این زمینه ضروری است.
با این‌وجود،گرچه کتاب موضوع و رویکردی تاریخی دارد، ولی تبیین تاریخ دانشکده هنرهای زیبا نیست. از این‌رو ادعایی در بیان روایت تاریخی کامل ازدانشکده هنرهای زیبا، سیر حوادث، رخدادها و جزئیات آن‌ها، معرفی شخصیت‌ها یا ارائه مرجع تاریخی از این نظر ندارد. بلکه همان‌گونه که بیان شد، بر موضوع نقد، تفسیر و تحلیل چگونگی آموزش معماری در دانشکده هنرهای زیبا و تحولات آن متمرکز است.
کتاب «بنیادهای آموزش معماری در دانشکده هنرهای زیبا ۱۳۵۹-۱۳۱۹» به قلم مریم غروی خوانساری سال ۱۴۰۲در۲۶۵ صفحه به شمارگان ۵۰۰ نسخه با قیمت ۲۰۰ هزار تومان از سوی انتشارات فکر نو منتشر شده است.
