هنردستان : در نگاه هفته این بار به سه نمایش کمدی با سه سبک و فضای متفاوت پرداخته می شود.
نقد هر اثر باید متکی بر فضا و جهان همان اثر شکل بگیرد. فارغ از این جهان و فضا نمی‌توان اثر را به چالش کشید. کمدی به عنوان یکی از محبوب‌ترین گونه‌های هنرهای نمایشی نیز نیاز دارد که فراتر از تعریف اصول در هر اثر به چالش کشیده شود تا بتوان از طریق این چالش، کمدی خوب را از کمدی بد و اثر مبتذل را از اثری قابل اعتنا و بدیع تمیز داد.
نقد هر اثر باید متکی بر فضا و جهان همان اثر شکل بگیرد. فارغ از این جهان و فضا نمی‌توان اثر را به چالش کشید. کمدی به عنوان یکی از محبوب‌ترین گونه‌های هنرهای نمایشی نیز نیاز دارد که فراتر از تعریف اصول در هر اثر به چالش کشیده شود تا بتوان از طریق این چالش، کمدی خوب را از کمدی بد و اثر مبتذل را از اثری قابل اعتنا و بدیع تمیز داد.
این کمدی سیاسی نیست
نمایش “روح جهنمی” نوشته و کار بابک محمدی در نگاه اول یک کمدی تک نفره است که به زندگی یک انسان تنها و منزوی می‌پردازد. اما این انسان بنا به نشانه‌های دیداری و گفتاری چنان تصویر شده که گویی نمادی است از سیاستمداران پوپولیست. در این میان برداشت ما با توجه به گریم و شمایلی که تنها بازیگر این نمایش شکرخدا گودرزی پیدا کرده است، تحکیم و اثبات می‌شود. او آشکارا با شمایل رئیس جمهور جدید امریکا دونالد ترامپ به صحنه آمده است. رئیس جمهوری که نوام چامسکی فیلسوف و تحلیل‌گر سیاسی امریکایی آن را دلقک خوانده بود و اسلاوی ژیژک فیلسوف اسلوانیایی او را رقت‌انگیز نامید. بله بسیاری از بزرگان دنیا ترامپ و سیاست‌های پوپولیستی شبیه به آن را مضحک و خنده‌دار خواندند، اما همین حرف‌های خنده‌دار رویه‌ای وحشت‌انگیز و خطرناک هم دارد. چامسکی و ژیژک و منتقدانی چون اینها هم، در تحلیل‌های خود در هر حال ضمن تمسخر ترامپ هیچ‌گاه از وحشت و خطر حضور یک انسان کم عقل بر مسند قدرتمند‌ترین کشور جهان غافل نبودند.
بسیاری از جمله خود چامسکی در تحلیل حضور ترامپ آن را شبیه به هیتلر خواندند و زمینه ظهور او را در جهان غرب مشابه وضعیت سیاسی اروپای غربی در دهه 20 و 30 که منجر به ظهور مخوف‌ترین حکمران جهان یعنی هیتلر به صورتی دموکراتیک و قانونی می‌دانند. با این حساب اگر اثری در قالبی کمیک به شخصیت چنین فردی می‌پرازد و بر نگرش غریزی و در عین حال سکاک او به اطراف خود متمرکز می‌شود، باید آن رویه وحشت‌انگیز ظهور و بروز چنین سیاست‌مدارانی را هم نشان دهد وگرنه دیگر اثری جدی و قابل اعتنا در خصوص این اتفاق سیاسی نخواهد بود. ضعف اجرای بابک محمدی به همین بر می‌گردد که او در پس آن شوخی‌ها، هیچ‌گاه به عمق وحشت‌انگیز و دردناک این مضحکه نمی‌پردازد. “روح جهنمی” جز نمایش ابتذال این فرد آن هم به شکلی کم هویت که هیچ‌گونه فاصله و آگاهی خاصی را به مخاطب منتقل نمی‌کند، کاری انجام نمی‌دهد. این مسکوت گذاشتن عمق داستان و عدم گذر کردن از پوسته مضحک ماجرا به درون دهشتناک آن سبب می‌شود که ما با یک کمدی تک نفره با مقادیر زیادی شوخی‌های کلامی و رفتاری روبرو باشیم که بیشتر از ترساندن از هیولای پوپولیست نمایش، آن را برای ما به فردی بدل کند که اساساً امکان جدی شدن را ندارد.
نمایش “روح جهنمی” هر روز ساعت 18 در تالار سایه مجموعه تئاتر شهر اجرا می‌شود.
این کمدی تجربی است
“ولپن” کار مهدی کوشکی علاوه بر اینکه یک برداشت مدرن از متن کلاسیک بن جانسون محسوب می‌شود. نمایشی متحرک با میزانسن‌های بدیع و تازه است و بیشتر از آنکه یک کمدی شادی‌آور محسوب گردد، یک تئاتر تجربی در گونه کمدی است. مهمترین خصوصیت “ولپن” انرژی این اجراست. نمایشی که کمدی در بطن آن است پس مبتذل نیست، اما در عین حال چنان با انرژی و روان است که تماشاگر خود را در درون فضایش غرق می‌کند و این سبب می‌شود کمدی جاری در اجرا حال تماشاگر را دگرگون کند. اینجا کمدی و خنده و شادی نتیجه یک اتفاق صحنه‌ای و نمایشی است که تماشاگر در درون آن قرار می‌گیرد و از فضای آن فاصله نمی‌گیرد. ریتم فزاینده نمایش با ایجاد فضاهایی برای بازی و کنش، صحنه را از قابلیت‌های اجرایی مملو کرده است. همه اینها در یک نمایش کمدی رخ داده، ژانری که در ایران این روزها به شوخی‌های کلامی و کنش‌های مقطعی تقلیل یافته است و اغلب از طریق بندبازی روی خط قرمزها سرپاست.
در این میان “ولپن” با کمترین عناصر تزئینی روی صحنه، با کمترین تکیه برون صحنه‌ای بر پیش فرض‌های مخاطب که می‌تواند ایجاد خنده کند، خود بر اساس بازی و طراحی‌اش ساخته می‌شود. اینجا اصل بازی و تبدیل متن به یک بازی کارگاهی پر انرژی است که از “ولپن” نمایشی زنده، لذت‌بخش و سرگرم کننده می‌سازد. این شکل از سرگرمی سازی شاید الگوی مناسبی برای کاری است که اغلب نمایش‌ها این روزها بیرون از فضای صحنه و متکی بر شگفتی می‌خواهند آن را ایجاد کنند؛ در حالی که برای سرگرم‌کننده بودن وفاداری به اصل بازی در صحنه و داشتن انرژی لازم برای ساختن فضایی اجرایی، اصولی کلیدی و الزامی است.
“ولپن” هر روز ساعت 19:15 در سالن ناظرزاده تماشاخانه ایرانشهر اجرا می‌شود.
این یک کمدی آموزشی است
کمدی می‌تواند با حوزه‌ها و سبک‌های مختلف ترکیب شود و می‌تواند از سرگرمی صرف به یک امر سیاسی یا اخلاقی بدل شود. “عقل صورتی” نوشته و کار مهدی فرشیدی سپهر که در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اجرا می‌شود یک نمایش کمدی است که در ظاهر مخصوص کودکان و نوجوانان است اما به سبب انسجام و حرف اساسی، همه فهم اما فرا سنی‌اش، برای همه سنین قابل درک و سرگرم کننده است. نمایش “عقل صورتی” یک کمدی اخلاقی است. یک کمدی که با ایجاد موقعیت‌هایی بدیع سعی در ایجاد معنایی جهان شمول و اساسی درباره دیدن زندگی و اطراف خود دارد. این معنای جهان شناختی در یک کودک، توانسته به سبب اصالتی که دارد و پرداخت داستانی تمیزش در نمایش فرشیدی سپهر برای هر سنی جذاب و جالب توجه باشد.
مهمترین نکته در اجرای فرشیدی سپهر عدم درجا زدن در ایجاد صحنه‌ای شاد و فرا رفتن از آن برای رسیدن به یک وضعیت جذاب است که آموزش را در بطن خود دارد. اینجا منظور از آموزش یک پیام اخلاقی نیست بلکه ساختن فضا و داستانی است که در آن جهان مضمونی شکل می‌گیرد و همچون نتیجه‌ای بر داستان نمایش بدون دخالت‌های اضافی حمل می‌شود، اینجا منظور از آموزش و اخلاقی بودن جدی بودن و حرکت در عمق مسئله است. نمایش “عقل صورتی” اثری اخلاقی است به این سبب که حتی کمدی روی صحنه بر اساس آن تغییر دراماتیکی رخ می‌دهد که در داستان و درام اصلی وجود دارد. اخلاق گرایی و نگرش آموزشی- پرورشی نمایش هم متکی بر همان عناصر داستانی است، لذا نمایش صاحب ماهیتی چندگانه و پیچیده می‌شود، اتفاقی که در هر نمایشی مهم است. بسیاری از نمایش‌ها با وجود اینکه برای بزرگسالان یعنی موجوداتی با ذهن‌های پیچیده هستند از پیچیدگی بری و به شدت تخت پیش می‌روند. این انسجام نمایش “عقل صورتی” سبب شده است که نمایش برای گروه سنی بزرگسال هم سرگرم کننده و قابل اعتنا شود.
“عقل صورتی” هر روز ساعت 17:30 در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان پارک لاله اجرا می‌شود.
نقد از :علیرضا نراقی
منبع : هنرآنلاین
