نگاه معاصر دژاکام به متن برتولت برشت
نشست رسانه‌ای نمایش «دایره گچی قفقازی» با حضور کارگردان و بازیگران این اثر نمایشی برگزار و از پوستر کار نیز رونمایی شد.
به گزارش مشاور رسانه‌ای نمایش، نشست رسانه‌ای نمایش «دایره گچی قفقازی»،که قرار است به زودی در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر روی صحنه برود، با حضور امیر دژاکام (کارگردان)، رابعه اسکویی، امیر کربلایی‌زاده، سیاوش خیرابی، النا امیدی، نگار بابایی و دیگر بازیگران نمایش در موسسه فرهنگی هنری ماهان برگزار شد.
مصائب «احمد شمس» و چند داستان دیگر
در ابتدای این نشست، امیر دژاکام درباره دلایل چند سال دوری از فضای رسمی تئاتر عنوان کرد: بخش مهمی از زندگی من تئاتر، تمرین و تولید تئاتر است. همین‌طور که این مسیر را می‌رفتم، بعد از تجربه موفق «ایوب‌خان» که در زمان کرونا با حضور هنرجویان و دانشجویانم انجام شد و در سالن چهارسو به صحنه رفت و در جشنواره تئاتر فجر و جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی نیز موفق ظاهر شد، نمایشنامه «احمد شمس» را برای اجرا انتخاب کردیم. نزدیک به چهار ماه‌ونیم «احمد شمس» را (که سرگذشت یک استاد کارگردانی و دکترای ادبیات دراماتیک بود که قصد داشتند فیلم بسازند اما بنا به دلائلی به حضیض ذلت می‌افتند و مجبور به انجام کارهای سطح پایین و خلافی می‌شوند)، تمرین کردیم اما نمایش «احمد شمس» رد شد و نوبت اجرای ما در تئاترشهر به تعویق افتاد. شورای نظارت می‌گفت نمایش تصویب شده اما تئاترشهر می‌گفت تصویب نشده! در این میان من از شورای نظارت تقاضای نماینده تام‌الاختیار کردم که هیچ‌وقت به من معرفی نشد. بعد از ناامیدشدن از اجرای این نمایش، نمایشنامه «من و گربه پری» را برای اجرا ارائه دادم که آن هم با اکثریت آرا در شورا رد شد و جالب است که خانم شهره سلطانی همین چند وقت قبل نمایش را اجرا کردند و مشکلی پیش نیامد! بعد از آن بود که نمایش «آنا» را در فستیوال تونس اجرا کردم که به عنوان اثر برگزیده جشنواره انتخاب شد اما زمانی که به ایران برگشتیم به دلایلی چون نبود سالن و درگیربودن الناز ملک ـ بازیگر نمایش ـ امکان اجرا پیدا نکردیم. در نهایت «احمد شمس» مجوز اجرا گرفت اما زمانی بود که من دیگر دل و دماغ اجرای آن کار را نداشتم و تصمیم گرفتم «دایره گچی قفقازی» را برای اجرا آماده کنم».
او درباره روند شکل‌گیری این اثر توضیح داد: طبق روالی که با بچه‌های موسسه ماهان دارم آنها و همچنین دانشجویانم در اکثر کارهایم حضور دارند. از نمایش‌های ابتدایی که به صحنه بردم تا همین نمایش «دایره گچی قفقازی» که به همت همین بچه‌ها شکل گرفته این روال ادامه داشته. ان‌شاءالله قرار است نمایش از 8 آبان‌ماه ساعت 19 اجرای خود را در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر آغاز کند.
اجرای «دایره گچی قفقازی» به شیوه ایرانی ـ مدرن
دژاکام درباره رویکردی که به متن برتولد برشت داشته، عنوان کرد: متن «دایره گچی قفقازی» یک اثر جهانی است و همه آن را می‌شناسند اما در این اجرا تلاش کردم متن ایرانی ـ مدرن شود و هم از نظر فلسفی و هم از نظر تکنیکال این اتفاق رخ دهد و از منظر زیبایی‌شناسی نیز با مولتی‌مدیا هم‌گرایش باشم. در نمایش یک دوربین خط زنده وجود دارد و شاهد پخش ویدئوآرت و ویدئوهای از پیش ضبط‌شده در اجرا هستیم.
او ادامه داد: صحنه خالی است و به اقتضای موضع‌گیری بازیگر، معنا پیدا می کند. بازیگران همه اپیک و با فاصله‌گذاری نسبت به نقش‌هایشان بازی می‌کنند. در واقع کاراکتر را نقد می‌کنند و کاریکاتوری از نقش را روی صحنه ارائه می‌دهند. همچنان که در دنیای مدرن گریه و خنده در هم تنیده شده، من هم این اثر را به صورت تراژی‌کمدی روی صحنه می‌برم. بازیگران پالوده و استیلیزه بازی می‌کنند و بازی رئالیستی نداریم. در کارگردانی هم من خصلت‌ها و ویژگی‌هایی را که در آثار گذشته‌ام داشتم به‌روز کرده‌ام. نمایش از ریتم و سرعت بالایی برخوردار است و امیدوارم تماشاگران آن را بپسندند. در واقع به متن برشت نگاه معاصر داشتم و سعی‌ام بر این بوده که مخاطب بتواند خودش را در این نمایش ببیند و همراه با آن جلو برود.
از اینکه به کشور بازیگر معرفی می‌کنم، به خودم می‌بالم!
این کارگردان و مدرس تئاتر درباره انتخاب بازیگران نمایش نیز توضیح داد: من با فراغ بال تمرین‌های نمایش را با شاگردانم شروع کردم و همین‌طور از همکاران حرفه‌ای خودم از جمله امیر کربلایی‌زاده که سال‌هاست با هم همکاری داریم، دعوت کردم. بازیگرانی چون آرمین خزائلی، علی برجی، حمید فلاحی و عزیزان دیگر سال‌هاست در کنارم هستند و با هم همکاری‌های زیادی داشتیم. علاوه بر آنها در این نمایش از بازیگران دیگری چون رابعه اسکویی و سیاوش خیرابی دعوت به همکاری کردم.کم‌تر کسی است که رابعه اسکویی را نشناسد. او سالیان سال در تئاتر و سینما زحمت کشیده و به حق سبقه تئاتری دارد. ایشان با حضور خودش به سینما رونق بخشیده، وگرنه تئاتر خانه او است و حضورش در تئاتر همیشه رونق‌بخش بوده است. با سیاوش خیرابی هم 16-17 سال قبل در سریال «ترانه مادری» همکاری داشتیم و از آن زمان می‌خواستیم با هم تئاتر کار کنیم که این‌بار میسر شد. اکثر بازیگران نمایش همکلاسی‌ها و هنرجویانم بودند و خوشحالم که من به کشور بازیگر معرفی می‌کنم و به این قضیه می‌بالم.
در ادامه این نشست رسانه‌ای، رابعه اسکویی درباره تجربه همکاری با امیر دژاکام گفت: من و آقای دژاکام سال‌هاست یکدیگر را می‌شناسیم، ولی تا به حال با همدیگر کار نکرده بودیم. زمانی که با من تماس گرفتند خوشحال شدم و استقبال کردم. بچه‌هایی که در این نمایش بازی می‌کنند بسیار بااستعدادند و نمایش را می‌فهمند که این نکته برای من از هر چیزی بااهمیت‌تر است. من وقتی کنار جوان‌هایی که تازه وارد کار تئاتر شده‌اند، قرار می‌گیرم، می‌بینم چقدر خوب نقش را فهمیده‌اند و چقدر قشنگ کار می‌کنند. البته تجربه و راهنمایی‌های آقای دژاکام خیلی مهم است اما صددرصد تفکر و استعاداد و هنر خودشان هم هست و این دو با هم آمیخته و تبدیل به این کاراکترهای زیبا شده. معمولاً بازیگران جوانی که از تئاتر به سینما و تلویزیون می‌آیند دارای فهم و نگاه خاصی هستند که خیلی به آنها برای پیشبرد اهدافشان در جهت معروف‌شدن و کارهای خوب بازی‌کردن کمک می‌کند. در این نمایش حدود 60 نفر ایفای نقش می‌کنند و من واقعاً خوشحالم که در کنارشان کار می‌کنم و از آنها یاد می‌گیرم. همچنین خوشحالم که بعد از سی سال آشنایی، با آقای دژاکام کار می‌کنم.
هر وقت حالم خوب نیست، تئاتر کار می‌کنم و جوان می‌شوم!
اسکویی درباره نقشی که در نمایش بر عهده دارد، بیان کرد: من «دایره گچی قفقازی» را در زمان جوانی با آقای سمندریان کار کرده بودم اما اجرای آقای دژاکام یک مدل جدید و تازه است که برایم خیلی هیجان‌انگیز است. این شیوه اجرا دست ما را باز می‌گذارد. من نقش زن حاکم را بر عهده دارم؛ نقشی که برای کارکردن فضا دارد و شخصیتش را دوست دارم. من تازه به گروه اضافه شده‌ام و هنوز به نقشم نرسیده‌ام. معتقدم در نمایش همه بازیگرها باید در یک سطح باشند و وقتی همه خوب هستند، نمایش هم خوب است. بنابراین باید خودم را به بچه‌ها برسانم. تئاتر نبض زندگی همه بازیگران است و من هر وقت حال دلم خوب نیست، تئاتر کار می‌کنم و دوباره جوان می‌شوم.
سیاوش خیرابی با اشاره به اینکه اولین‌بار در سریال «ترانه مادری» با دژاکام همکاری داشته، عنوان کرد: از همان زمان آقای سهیلی‌زاده تاکید داشت برای تقویت بیانم پیش آقای دژاکام بروم که خوشبختانه فرصت همکاری بعد از سال‌ها برایم فراهم شد اما من هم مثل خیلی از افراد حاضر در این سالن،کلاس بازیگری رفته‌ام، ولی در آن دوران بهایی که امروزه به بچه‌ها داده می‌شود به ما داده نمی‌شد.
او ادامه داد: من شاید سه سال از دوره آموزش بازیگری‌ام گذشت اما به هیچ پروژه‌ای معرفی نشدم و رفتم ویزیتور یک شرکت شدم. از این‌رو به نظرم خیلی باید قدر چنین کلاس‌هایی را دانست که بچه‌ها را در یک اثر سهیم می‌کنند و می‌توانند تجربیات زیادی کسب کنند؛ اتفاقی که در دوره ما نمی‌افتاد. اینکه می‌بینم همه هنرجویان نقش‌های جان‌دار و خوبی بازی می‌کنند برایم بسیار جذاب است.
بازیگرانی که نقش‌هایشان را به دست آوردند
دژاکام با اشاره به درخواست‌های غیرحرفه‌ای و اصولی که برخی سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان تئاتر از کارگردان‌ها دارند و اینکه برای این نمایش هیچ کمک دولتی نگرفته‌اند، یادآور شد: واقعیت اینست که بچه‌های گروه، جز رابعه اسکویی، امیر کربلایی‌زاده و سیاوش خیرابی که از قبل نقش‌هایشان مشخص بود، نقش‌های این نمایش را از من گرفتند. به این معنی که به صورت قطعی نقش هیچ‌کدام‌شان مشخص نبود و در پروسه تمرین هر کدام تلاش کردند و نقش خودشان را به دست آوردند. من حس باغبانی را دارم که در وسط یک عالمه گل راه می‌رود و این گل‌ها روزبه‌روز شکوفاتر می‌شوند. ایمان دارم «دایره گچی قفقازی» در این بازار مکاره رنگ و وارنگ که هنرپیشه‌های معروف حرف اول را می‌زنند اثری ماندگار و به‌یادماندنی می‌شود و بازی بعضی از بچه‌های ما از بازی بازیگران مطرح بهتر است. این را به قدرت می‌گویم.
در بخش دیگری از این نشست، النا امیدی درباره تجربه همکاری با امیر دژاکام صحبت کرد و گفت: از اردیبهشت که استاد دژاکام تصمیم گرفتند این نمایش را روی صحنه ببرند، هم من و هم بقیه بچه‌ها می‌دانستیم این نمایش دو نقش مهم دارد و از آن‌جایی که نمایش قرار بود در سالن اصلی تئاترشهر روی صحنه برود قطعاً به بازیگر چهره احتیاج داشت. استاد به من گفتند شما رزرو این نقش هستی تا روزی که بازیگر اصلی بیاید اما ته دلم دوست داشتم این نقش را به دست بیارم. تا اینکه همین یک هفته قبل آقای دژاکام در جمع اعلام کردند که نقش «گروشه» را من بازی کنم. امیدوارم بتوانم این لطف را با تمام انرژی که برای این نقش می‌گذارم جبران کنم.
نگار امیدی هم که در این نمایش در نقش راوی بازی می‌کند، درباره حضورش در این اثر نمایشی بیان کرد: در این کار نوعی هم‌دلی بین بچه‌های گروه جریان دارد که خیلی ارزشمند است و هیچ‌کس به اصطلاح برای نقش دیگری دندان تیز نمی‌کند و هر کس به دیگری کمک می‌کند تا نقشش را به بهترین شکل ایفا کند.
بهلول «دایره گچی قفقازی» هستم
امیر کربلایی‌زاده با اشاره به اینکه از سال 83 با امیر دژاکام آشنا شده و اولین‌بار با نمایش «رویاهای خلیج فارس» با او همکاری داشته، عنوان کرد: من هم مثل بقیه بچه‌های گروه کم‌کم در کارهای آقای دژاکام نقش گرفتم تا بتوانم به عنوان بازیگر ثابت کارهایشان حضور داشته باشم. من نقش آزدهاک را در این نمایش بر عهده دارم که به نظرم یکی از شاه‌نقش‌های «دایره گچی قفقازی» است. این نقش لایه‌درلایه است و خیلی فراز و فرود دارد. در واقع او بهلول نمایش است و فعلاً دارم روی نقش کار می‌کنم تا به نتیجه مطلوب آقای دژاکام برسم.
در پایان جلسه، با حضور امیر دژاکام و بازیگران نمایش از پوستر «دایره گچی قفقازی»،که طراحی آن را امیر رجبی بر عهده داشته، رونمایی شد.
