تماشاگَه خط و طرح و رنگ …
اگر یکی از همین روزها سری به باغ‌موزه قصر بزنید، می‌توانید از یک نمایشگاه تخصصی خوش‌نویسی و نقاشی‌خط با عنوان «الف» بازدید بکنید. این نمایشگاه گروهی،که روز 20 مهرماه آغاز به کار کرد، توسط گروه هنری «ژامک» با کیوریتوری لیلا زمانی برگزار شده و ده‌ها هنرمند حرفه‌ای عرصه خوش‌نویسی آثارشان را بر دیوارهای باغ‌موزه در معرض تماشا و قضاوت بازدیدکنندگان گذاشته‌اند.
از جمله هنرمندانی که در نمایشگاه «الف» شرکت دارند، می‌توان به اشکان تیمورخانی، هاله گراینده، مبینا مرزو، دیبا مرزو، مهروز داودی، لیلی هریسچیان، نازنین صامت، زهرا جاویدان‌مهر، نگار قنبرزاده، هادی نقدی، لیلا فاطمی، نرگس عزیزی، ساغر جعفری، سحر طباطبایی، خاطره بختیاری، سعیده کریم‌نژاد، فائزه نوری، ساناز ریاضت، بردیا شاهسواری،کیمیا احمدیان، مریم حجازی، معصومه شکوری، امیرحسین ترک‌زاده و پریسا تاجیک اشاره کرد. همچنین در نمایشگاه نام‌برده، اساتید نام‌دار و پیشکسوتی مانند بهمن پناهی، علی‌رضا روح‌الامین، مهدی فریمانی، بهروز کیانی، غلامرضا سپهری، مسعود صفار، علی یعقوبی‌مهر، مجید مرادی و سعید علایی‌راد به عنوان راهنمای هنرمندان حضور دارند. هم‌زمان با نمایش آثار راه‌یافته به نمایشگاه، دو ورک‌شاپ خوش‌نویسی و نقاشی‌خط نیز در محیط گالری برگزار می‌شود. نمایشگاه «الف» تا روز پنج‌شنبه ۲۶ مهرماه ادامه دارد. به این بهانه، سری به نمایشگاه زدیم و ضمن بازدید از آثار، با برخی هنرمندان دیدار و گپ‌وگفتی داشتیم.
***
عصر جمعه، 20 مهرماه وقتی وارد محوطه روباز باغ‌موزه قصر می‌شویم، جمعیت گسترده و پراکنده‌ای از علاقه‌مندان به هنرهای تجسمی را می‌بینیم که به سوی ساختمان اصلی و محل برگزاری نمایشگاه تخصصی خوش‌نویسی و نقاشی‌خط «الف» می‌روند؛ همان ساختمانی که سال‌ها پیش محل نگهداری مجرمین و زندانیان بود و پس از تعطیلی در سال 1383، با وقفه‌ای هشت‌ساله سرانجام در سال 1391 توسط شهرداری تهران به محلی برای نمایش آثار هنری تبدیل شد! ما هم خیل هنردوستان را دنبال می‌کنیم و وارد فضای موزه می‌شویم. در راهروهای طویل موزه، با ازدحام جمعیتی به مراتب بیش‌تر از آنچه بیرون از ساختمان دیده بودیم، روبه‌رو می‌شویم. زنان و مردان جوان و میانسال با شادمانی طول راهرو را طی می‌کنند و به نوبت وارد کوچه ـ غرفه‌های بن‌بست در دو سوی راهرو می‌شوند و با حوصله و شوق‌وذوق فراوان از تابلوهای چشم‌نواز هنرمندان،که در تکنیک‌های نستعلیق و شکسته نستعلیق اجرا شده و روی دیوارها رفته‌اند، بازدید می‌کنند. تابلوها به قدری زیبا و خیرکننده‌اند که بازدیدکنندگان به سختی می‌توانند در برابر عکس‌برداری از آنها مقاوت بکنند. بنابراین اغلب تماشاگران موبایل به‌دست یا از آثار هنری عکس می‌گیرند یا خودشان با آثار و صاحبان اثر، عکسی به یادگار می‌اندازند. در دو کوچه فرعی از محیط نمایشگاه، میزهای پهن و بلندی قرار دارند که محلی برای برگزاری ورک‌شاپ‌های آموزشی و اجرای زنده هنر خوش‌نویسی پیشِ چشمان هیجان‌زده حاضران است. تعداد آثار راه‌یافته به نمایشگاه آن‌قدر زیاد و متنوع است که اگر کسی بخواهد همه آنها را با دقت کافی ببیند و لذت ببرد، شاید به بیش از دو تا سه ساعت زمان نیاز داشته باشد. در میان همهمه بازدیدکنندگان از نمایشگاه، لیلا زمانی ـ برگزارکننده نمایشگاه ـ با لبخندی مهربان و پرانرژی از مهمانان استقبال و آنها را به تماشای آثار و گفت‌وگو با هنرمندان دعوت می‌کند. به سمت او می‌رویم و خواهش می‌کنیم چند دقیقه‌ای وقتش را برای ارائه توضیحات تکمیلی درباره این نمایشگاه به ما بدهد.
***
لیلا زمانی: در این نمایشگاه، از آمریکا هم اثر داریم!
لیلا زمانی ـ مدیر گروه هنری ژامک و کیوریتور نمایشگاه الف ـ درباره سابقه فعالیتش به عنوان برگزارکننده نمایشگاه‌های تجسمی می‌گوید:«تا این لحظه 43 نمایشگاه برگزار کردیم و این نمایشگاه تخصصی خط، سومین نمایشگاهیست که در این زمینه برگزار می‌کنیم. اساتید مطرحی در این نمایشگاه شرکت کردند و کارهای حاضر در نمایشگاه «الف» بسیار متنوع هستند اما بیش‌ترشان در حوزه نقاشی‌خط هستند».
او می‌افزاید:«یک غرفه هم مخصوصِ انجمن خوشنویسان داریم که به طور کلی آثار نستعلیق و شکسته نستعلیق را شرکت داده‌اند. همچنین استاد علی یعقوبی‌مهر (رییس انجمن خوشنویسان اسلامشهر) و مجید مرادی (عضو انجمن خوشنویسان) ورکشاپی در این نمایشگاه برگزار می‌کنند. آقای مسعود صفار (از اساتید هنر) نیز ورکشاپی برای نقاشی‌خط دارند».
زمانی یادآوری می‌کند:«در نمایشگاه تخصصی «الف»، 110 اثر از 86 هنرمند سراسر ایران و حتی جهان شرکت کرده‌اند. ما از آمریکا هم اثری در نمایشگاه داریم که کار استاد بهمن فنایی است و الان آمریکا هستند».
غلامرضا سپهری (عضو شورای انجمن خوشنویسان): هنر راحت به دست نمی‌آید
استاد غلامرضا سپهری ـ مدیر سابق انجمن خوشنویسان تهران بزرگ و عضو فعلی شورای انجمن خوشنویسان ـ سخنانش را با اشاره به محل برگزاری نمایشگاه آغاز می‌کند:«پیش از این‌که به موضوع خط و خوش‌نویسی اشاره‌ای داشته باشم، باید یادآوری بکنم که روزی این مکان به عنوان زندان فعالیت داشته است. آن زمان این‌طور نبود که حتماً فردی هنجارشکنی کرده بود. شاید فرد زندانی به آن دوره نمی‌خورد، پس می‌آوردند اینجا و زندانی‌اش می‌کردند. در نتیجه اینجا صدای آه و ناله و شکنجه می‌آمد اما امروز می‌بینیم که اینجا تراوشات، اندیشه‌ها و تفکراتی که زاییده قلم است به نمایش درآمده؛ همان قلمی که خداوند به آن قسم خورده:«ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ» (سوره القلم، آیه یک). حرمت قلم می‌آید اینجا و افراد متفاوتی را می‌بینیم که می‌توانند تراوشات ذهنی، فهم و شعور خودشان را بیاورند در عرصه خوش‌نویسی و با یک زبان نوشتاری، بخصوص در تابلوهای خوش‌نویسی و نقاشی‌خط و اشکال مختلفی که رنگ و مرکب چاشنی آن شده، بیانِ مطلب بکنند، یعنی تمام قسمت‌هایی را که ما می‌توانیم در بیرون به عنوان ناهنجاری ببینیم، اینجا دقیقاً هنجارآفرینی می‌شود».
سپهری اضافه می‌کند:«شما محال است فردی را پیدا بکنید که کلام ناشایستی را به عنوان تابلو بنویسد، یعنی هنرمند برای خلق تابلو می‌گردد از بیان بزرگان، آیات و احادیث، مطالبی پیدا می‌کند که حاوی بارهای ارزشمندی باشد. اول، بار اخلاقی داشته باشد، یعنی بر اخلاق و خصوصیات فرد تاثیرگذار باشد. دوم، بار علمی و ادبیاتی داشته باشد و کنار همه این‌ها، بار انتزاعی داشته باشد، یعنی جاذبه داشته باشد تا کسانی که به تماشای آثار می‌آیند، اگر ذوق و شوق هنری نداشتند، با گرفتن انرژی از تابلوها، تاثیراتی را برای خودشان بردارند و آنها هم در این عرصه سهیم باشند و مشارکت بکنند».
عضو شورای انجمن خوشنویسان،که خودش هم تابلویی در نمایشگاه «الف» دارد، با تاکید بر این‌که تخصص او، خط شکسته و نستعلیق است، می‌گوید:«تابلویی از خط شکسته در نمایشگاه دارم و به همراه دو نفر از عزیزان که در مرحله استادی هستند، در نمایشگاه شرکت کرده‌ام. جا دارد از خانوم زمانی و دوستان عزیزی که از شهرستان آمدند، تشکر بکنم. مثلاً خانوم فاطمی از اصفهان آمده‌اند. ما در فضای مجازی با ایشان آشنا بودیم اما این نمایشگاه فتح بابی شد برای آشنایی همه ما تا در عرصه‌ای به نام هنر و فرهنگ و قلم تجربه‌های‌مان را به کار ببریم».
این استاد خوش‌نویسی در مورد کیفیت آثار شرکت‌کنندگان در نمایشگاه حاضر معتقد است:«ببینید، اگر بخواهیم بگوییم هر کدام از این هنرمندان،کارش را به مرحله تکمله رسانده، درست نیست، چون هیچ‌کدام از بزرگان ما هم چنین ادعایی نداشتند، چون هنر انتها ندارد، ولی دریچه‌های مختلفی دارد. هر کدام از ما به اندازه دانش و پژوهش خودمان از این دریچه‌ها وارد می‌شویم. من از یک دریچه وارد می‌شوم و یک بُعد قضیه را می‌بینم، آن هنرمند از بُعد دیگری می‌بیند، ولی شهامت آنست که ما بتوانیم در عرصه فعالیت‌های فرهنگی و هنری مشارکت داشته باشیم. اتفاقاً اهمیت کمّی آن از کیفی‌اش بیش‌تر است، چون افرادی وارد این عرصه می‌شوند که حسرتِ داشتنِ چنین هنری را دارند. هنر راحت به دست نمی‌آید، بلکه سختی‌های خاص خودش را دارد. هنر پشتکار، فعالیت و عشق می‌خواهد. علاقه، پژوهش و مطالعه می‌خواهد تا بتواند تاثیرش را به مخاطب القا بکند. ما از این باب نگاه می‌کنیم. فعالیتی که خانوم زمانی و خانوم مریم سیاح داشتند تا این بستر مناسب را ایجاد بکنند که همه عزیزان در نمایشگاه مشارکت داشته باشند، جای تقدیر دارد. همچنین از مسئولانی که این فضا را از حالت زندان به موزه تبدیل کردند تا پای هنرمندان به این فضا باز بشود، تشکر ویژه دارم».
لیلا فاطمی (هنرمند خوش‌نویس): امروزه استقبال از خوش‌نویسی بیش‌تر شده
لیلا فاطمی برای حضور در نمایشگاه تخصصی خوش‌نویسی «الف»، خودش را از اصفهان به تهران رسانده است. او،که فوق‌ممتاز انجمن خوشنویسان ایران است، شش سال سابقه فعالیت در حوزه خوش‌نویسی دارد و در ادامه هنر نقاشی‌خط را ادامه داده است. فاطمی،که در این نمایشگاه با یک خوش‌نویسی و یک نقاشی‌خط شرکت کرده، می‌گوید:«چون در کارگاهم مشغول پرورش هنرجو در زمینه‌های خوش‌نویسی و نقاشی‌خط هستم، دو نفر از هنرجویانم هم با آثار نقاشی‌خط در این نمایشگاه شرکت کردند که در مجموع ما شش اثر ارائه داده‌ایم. اثر خوش‌نویسی من در نمایشگاه، به خط شکسته نستعلیق و مشق صیاد گلستانه است. البته سبک خودم، درویش است. تابلو نقاشی‌خط من نیز با تکنیک رنگی‌نویسی یا لایه‌نویسی در فضای انتزاعی (آبستره) کار شده است».
این هنرمند اصفهانی با بیان این‌که «بار آثار راه‌یافته به این نمایشگاه قوی هستند»، از حضور استادان رشته خوش‌نویسی ابراز خوشحالی می‌کند و می‌گوید:«در این نمایشگاه، اساتید بنام ایران کنارمان هستند که برای ما جوان‌ترها قابل افتخار است اسم‌مان کنار این اساتید قرار گرفته و توانستیم از این محفل استفاده بکنیم».
فاطمی درباره اقبال مردم امروز به هنر خوش‌نویسی بیان می‌دارد:«فکر می‌کنم امروزه استقبال از خوش‌نویسی بیش‌تر شده، چون عموم مردم کمی نسبت به آن شناخت پیدا کرده‌اند.کما این‌که خود خوش‌نویسی، حالت تراپی دارد و بار تنش و استرس‌های روزمره را کاهش می‌دهد. خوشبختانه بین ما و مشاوران محترم هم که به صورت تخصصی در این حوزه کار می‌کنند، حالت همکاری پیش آمده. در نتیجه عامه مردم بیش‌تر سراغ خوش‌نویسی می‌آیند».
مبینا مرزو (هنرمند خوش‌نویس): باید برای هنرمندان ارزش قائل شد
مبینا مرزو،که هنرجوی دوره استادی خط شکسته نستعلیق انجمن خوشنویسان ایران است، همراه با خواهرش دیبا مرزو در این نمایشگاه شرکت کرده است. او با ابراز خوشحالی از این‌که اثرش توسط استاد سپهری به نمایشگاه راه یافته، می‌گوید:«من و خواهرم سال80 وارد انجمن خوشنویسان شدیم که این اتفاق به واسطه پدربزرگم بود که سال 1340 خوش‌نویس انجمن و شاگرد استاد حسن میرخانی بودند. بنابراین ما از کودکی مرکب، قلم و دوات در دستمان بود».
این هنرمند جوان،که سال 82 مدرک ممتاز خوش‌نویسی خود را دریافت کرده و تا امروز بیست سال در این رشته دست به‌قلم است، اشاره می‌کند:«خوشحالیم که هشت سال است در خدمت استاد سپهری هستیم و خط شکسته نستعلیق را به شیوه مکتب درویش و به صورت تخصصی ادامه می‌دهیم».
مرزو در مورد اهمیت هنر و برگزاری نمایشگاه معتقد است:«در تعریف هنر نمی‌توان گفت آثار هنری خیلی عالی یا خیلی بد هستند، چون دید یک هنرمند با دید یک هنرمند دیگر متفاوت است. به نظرم هر کسی دست به قلم می‌زند، برای خودش جایگاه بسیار والایی دارد. حالا این قلم می‌تواند در عرصه طراحی و نقاشی باشد یا خوش‌نویسی یا آواز و صدا و موسیقی، یا حتی هنرمندی که در ابتدا یا نیمه راه است، چون هنر انتها ندارد. باید برای هر کسی که وارد هنر می‌شود، ارزش قائل شد».
خواهران مرزو هر کدام با یک اثر در این نمایشگاه شرکت کرده‌اند که تابلو مبینا مرزو، اثری با خط شکسته نستعلیق و قطعه ترکیبی آزاد است. او در پایان ضمن ابراز امیدواری بر تدام راه هنرمندان، می‌گوید:«امیدوارم راه هنرمندان ماندگار باشد. دوست داریم خیلی از عزیزان کشورمان، ما را حمایت بکنند، یعنی هنرمندان را ببینند و برای آنها ارزش قائل باشند. دوست داریم به جوانان راه داده بشود و ما هم بتوانیم در کنار بزرگان کشورمان رشد بکنیم و نشان داده بشویم».
گفتنی‌ست نمایشگاه گروهی «الف» تا امروز پنج‌شنبه ۲۶ مهرماه در باغ‌موزه قصر دایر است و امکان بازدید آثار تا ساعت ۱۸ وجود دارد.
