هنردستان: محسن شهرنازدار با بیان اینکه مفهوم موسیقی تلفیقی در ایران مطابق معمول این مفاهیم، آشفته است گفت: اینجاهرکس ردیف میزاعبدالله را با گیتار بزند یا یک نوازنده ایرانی با نوازندهای از هر جای دنیا اتفاقی روی صحنه با هم برخورد کنند و هر کس ساز خود را بزند، میگویند این موسیقی تلفیقی است!
به گزارش هنردستان؛ جامعه ایران در چند دهه اخیر تغییرات فراوانی داشته است و موسیقی نیز از این تغییرات بینصیب نمانده و با اجزای این جامعه ویژه و پیچیده در تبادل بوده و عملکردهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی متفاوتی پیدا کرده است. موسیقی که در این فضای جدید فرصت گسترش یافت و با آشنایی با ژانرهای مختلف موسیقی و رشد تکنولوژی باعث شکلگیری جریان موسیقی آلترناتیو در ایران شد و باعنوان موسیقی تلفیقی شروع به کار کرد.
محسن شهرنازدار با بیان اینکه عنوان “موسیقی تلفیقی” یک مفهوم عام درباره موسیقی را تداعی میکند، درباره این نوع از موسیقی اظهارکرد: موسیقی تلفیقی تداعی یک ژانر مشخص نمیکند. در حقیقت سرفصلی است برای مجموعهای از موسیقیهایی که محصول تحولات فرهنگی و اجتماعی موسیقی در قرن بیستم بوده است. در واقع بنیان فیوژن از تلفیق جَز و راک و براساس یک ایده تجاری موسیقی در اروپای مرکزی شکل گرفت و با استفاده از سلطه سیستمهای رسانهای فراگیر شد.
بخشی از نامگذاری ژانرهای موسیقی توسط سیستمهای اقتصادی موسیقی صورت میگیرد و جنبه صورتبندی کالای موسیقی دارد، این نکتهای است که شهرنازدار به آن اشاره کرده و در ادامه افزود: در حقیقت فیوژن میوزیک یک ژانر نیست بلکه یک دستهبندی است برای انواعی از ژانرهای موسیقی که در مرزهای نامشخص موسیقی پاپیولار و سایر انواع موسیقی دست به تجربه میزنند و ایده اصلی ارتباط میان زبانهای مختلف موسیقی را دنبال میکنند. اما درعین حال این ایده اقتصادی، با شرایط فرهنگی زمانه نیز همسو بود.
این پژوهشگر موسیقی معتقد است؛ سیاست هژمونی فرهنگی حاکم در جهان که بخشی از قاعده نظام سرمایه است، زیباییشناسی خود را هم در تولید آثار هنری و بخصوص پاپ تحمیل میکند.
شهرنازدار در اینباره توضیح داد: همانطور که زیباییشناسی موسیقی پاپ در همه جای دنیا مورد پذیرش جوامع مختلف قرار گرفته است، امروزه موسیقی تلفیقی هم توانسته با معیارهای زیباییشناختی فرهنگ های مختلف از طریق کانسپت و ایده “تلفیق” ارتباط برقرار کند. این اتفاق ناشی از تحولات روابط انسانی در جهان معاصر است. نظامهای اجتماعی جوامع مختلف به سمت سیستمهای یکپارچهسازی فرهنگی و هژمونی جهانی در پیشاند و زمینه را برای ایجاد تیپی از همصدایی یا همزبانی ژانرهای مختلف موسیقی نیز فراهم میکنند.
او خاطرنشان کرد: امروزه هر تیپ از موسیقی که در کنار ژانر دیگری توانسته صدای جدیدی را ایجاد کند، در دسته این نوع از موسیقی قرار گرفته و عناوین خود را پیدا کرده است، مانند پاپراک، جَز بلوز، جَز الکترونیک و … مثلا جز فیوژن که امروزه طرفداران جدی در دنیا دارد، در حقیقت ژانری در پوشه تقسیمبندی موسیقی تلفیقی است.
این پژوهشگر موسیقی با تاکید براینکه امروزه معنی تلفیقی را هرکس به ظن خود تفسیر میکند و آن را در چارچوب یک ژانر میبیند، بیان کرد: حال اینکه تلفیقی اساسا ژانر نیست و یک سیستم طبقه بندی برای مجموعهای از ژانرهاست. مثلا در دورهای تیپی از توجه به شرق و مفهوم اورینتالیزم، به تولید انواعی از آثار موسیقی ناشی از تلفیق موسیقی شرقی با غربی منجر شد، مثل کارهای پیتر گبریل و یا تجربه منوهین با راوی شانکار. بخصوص این رویکرد پس از جنگ دوم معنای خاصی هم میداد. اما در همان دوران، تجربههای تلفیق میان انواع موسیقی پاپولار با راک اروپایی و بعد با انوع دیگر موسیقی حتی موسیقی کلاسیک غربی نیز وجود داشت که لزوما گفتگوی میان موسیقی غرب و شرق را دنبال نمیکرد.
شهرنازدار با بیان اینکه موسیقی تلفیقی نوعی موسیقی آلترناتیو برای گروهی از جامعه مخاطب است که میخواهد از مخاطبان موسیقی صرفا پاپ و سرگرمکننده جدا باشد؛ گفت: موسیقی تلفیقی اما در عین حال شناخت و آگاهی و آموزش لازم برای شنیدن موسیقی جدی را هم ندارد، درنتیجه این تیپ از موسیقی را انتخاب میکند تا ایجاد تمایز کند. سیستم اجتماعی برای ایجاد تمایز، الگوهای فرهنگی خاصی را مصرف میکند و حالا موسیقی تلفیقی با این عنوان گنگ، در موضوع مصرف فرهنگ، میان مصرفکننده موسیقی پاپ با موسیقی جدیتر کارکرد متمایزکننده یافته است. حال اینکه از نظر ماهیت و محتوا، تفاوت چندانی باهم ندارد.
او با بیان اینکه باید درنظر داشت که مجموعه موسیقی تلفیقی در دسته موسیقیهای اوقات فراغت و سرگرمکننده قرار دارند، تصریح کرد: موسیقیهایی که از سیستم فرهنگی خود جدا میشوند، عموما به سمت پاپیولار شدن میروند و به نوعی در دسته کلی موسیقی پاپیولار قرار میگیرند. البته برخی از گروههای تلفیقی که در حال حاضر وجود دارند به مفهوم موسیقی بیشتر میاندیشند و لزوما محصول تقاضای بازار به معنای عرصه کالایی شدن فرهنگ نیستند. اما در مجموع سمت و سوی تفنن و سرگرمی پیدا میکنند.
این پژوهشگر موسیقی با بیان اینکه پیشنهاد گروهبندی و نامگذاری این نوع موسیقی به عنوان “تلفیقی” او برای برگزاری نخستین هفته موسیقی با این نام داده است، گفت: پیش از آن در یک اجرای جمعی از گروههایی که در این دستهبندی قرار میگرفتند، ترکیب “موسیقی تجربی” انتخاب شده بود. اما اطلاق این عنوان با آن چیزی که ما با عنوان موسیقی اکسپریمنتال در دنیا میشناسیم تداخل میکرد و ربطی به این نوع موسیقی که تجربههای موسیقی جدی و هنری قرن بیستم را هم شامل میشود، نداشت. در عین حال کانسپت موسیقی اکسپرمینتال ارتباطی به ادغام چند نوع موسیقی یا گفتگوی میان ژانرهای مختلف موسیقی ندارد.
شهرنازدار توضیح داد: همان زمان که ترکیب تجربی مطرح شده بود، اصطلاح “موسیقی معاصر” هم پیشنهاد شد که پرواضح است نه تنها گویای این نوع موسیقی نیست، بلکه کاملا غلط است. موسیقی معاصر در چارچوب موسیقی هنری قرن بیستم و شامل مجموعهای از آثار مدرن موسیقی کلاسیک غربی قرار میگیرد و نمیتواند گویای موسیقیهای تفننی و اوقات فراغت باشد.
او درباره جشنواره موسیقی تلفیقی نیز گفت: جشنواره موسیقی تلفیقی که سه دوره آن در فرهنگسرای نیاوران برگزار شده، سعی داشته با این نگاه، موسیقیهایی که در مرز نامعلوم موسیقی پاپ و موسیقی جدی حرکت میکنند را گردهم بیاورد. گروههایی که مرز بین یک ایده موسیقایی تا یک بازیگوشی صوتی کار میکنند. ممکن است گروههای بیتجربهای باشند که این مسیر را ادامه ندهند و یا گروههای باتجربهای باشند که در آینده مسیرشان را تغییر دهند. عجیب است که دولت همین مقدار آزادی عمل بخش خصوصی برای ایجاد یک جریان مستقل در موسیقی را هم برنتافت و امسال، این عنوان را هم در جشنواره موسیقی فجر مصادره کرد و بخش ویژهای برای این نوع موسیقی به وجود آورد.
این پژوهشگر با بیان اینکه در مجموع نامگذاری و تفکیک انواع این نوع از موسیقی پیچیده شده است، اظهار داشت: در ایران مطابق معمول این مفاهیم آشفتهتر هم میشوند، اینجا هرکس ردیف میزاعبدالله را با گیتار بزند یا یک نوازنده ایرانی با نوازندهای از هر جای دنیا اتفاقی روی صحنه با هم برخورد کنند و هرکس ساز خود را بزند، میگویند این موسیقی تلفیقی است! برخورد سادهانگارانه با موسیقی تلفیقی و تقلیل دادن مفهوم آن با این نگرش اشتباه است و در حقیقت تقلیل دادن یک موضوع جدی به موضوعی عامیانه و در سطح پایین است.
شهرنازدار گفت: بهطور کلی مفهوم تلفیق بیش از آنکه بیانگر ژانر مشخصی باشد، به مجموعه ژانرهایی گفته میشود که ایده اصلی آنها گفتوگوی میان زبانهای مختلف موسیقی است؛ حال ممکن است این ایده تولید زبان جدیدی بکند و به خلق اثر تازهای بیانجامد و یا ممکن است مثل شنیدن همزمان دو موج مختلف رادیو عمل کند که روی هم افتاده است!
منبع: خبرگزاری ایلنا
